لخّصلي

Genel anlamda kuram veya teori, bilimin evreni anlamada, olgulari ve olgular arasi iliskileri aciklamakta kullandigi kavramsal bir semadir.Ornegin; Nesbitt (1996:16-17), mimarlik kuramini, mimarlik meslegi ile mimarligin uygulanmasini tanimlayan ve tesvik eden bir soylem olarak tanimlarken, Hays (2002:x) ise, mimarlik kuramini, bir mimarlik urununun bicimsel analizleri ile onun baglami arasinda kurulan iliskilerden olusan bir aracilik alani olarak tanimlamistir.3 Kimi ornek ve tanimlarda da mimarlik kuraminin -problemli bir sekilde- yapma bilgisi-tavsiyesi iceren metinlerle ozdeslestirildigi indirgemeci ve sinirlamaci bir tutumla karsilasilmaktadir (Dogrusoz, 2018).Bununla birlikte gunluk dilde -hatta bilim adamlari arasinda da- kuram, yukaridaki tanimdan farkli olarak, soyut, uygulama disi, gozlemler otesi, felsefenin alanina girentartismaya acik anlamlarinda, hipotez, varsayim veya yasa yerinde de kullanilmaktadir .Bu cercevede soylem, kuramsal bilgiye, metinlere gore hem daha genis, ust seviyede ve zengin bir alana karsilik gelmekte, hem de daha fazla sayida amaca yaramaktadir (Dogrusoz, 2018).Gecmisten gunumuze ortaya konmus, belirli miktarda nesnellik veya genelgecerlik iddiasindaki cesitli 'mimarlik kuramlarinin' birbirlerinden bu kadar farklilasmasi, hatta birbirleriyle zitlasmasi da boyle bir yaklasim dahilinde olanaklidir.Benzeri bir yapi olan hipoteze kiyasla daha kapsamli ve koklu, ancak olgulara gore de daha az kesindir.Soylem; karmasik olgulari anlasilir kilmaya, onlardan bir arastirma nesnesi cikarmaya ve bu arastirma nesnesinin nasil anlatilacagina, ele alinacagina dair bir teknik ve yontemler butunudur.Farkli kisiler ve gruplara, daha buyuk olcekte ise farkli kulturlere ve farkli tarihsel donemlere acildiklarinda anlamlarini yitirmekte, kesinlik icermeyen oznel tavirlar -yani soylemler- olarak kalmaktadirlar.Bu noktada bir adim oteye gidilerek, mimarlik alaninda kuram adi altinda one surulmus ve surulmekte olan bilginin aslinda soylem niteligi tasidigi soylenebilir.Tek tek olgulardan cok olgular arasi -kimi durumda gozlem disi olan- iliskilerin aciklanmasiyla ilgilidir.Akademik mimarlik alanina gelindiginde ise, yukarida aktarilmis olan kuram tanimlamasinin disina cikan ve kendi aralarinda da farkliliklar gosteren kuram-mimarlik kurami tanimlariyla karsilasilmaktadir.Buna gore, kuramlar, hitap ettikleri kisiler ve kitleler esasinda tutarlilik tasimaktadirlar.Guvenilirligi inandiriciligina dayanan soylemde, amac her durumda bilgi uretmek olmayabilmektedir.Aciklayici, tahmin yurutucu ve duzenleyici niteliktedir.Bir olcude de olsa dogrulanmis, ancak henuz tumuyle kesinlesmemistir.Bu dogrultuda, arastirma kapsaminda bahsedilen mimarlik kuramcilarinin aslinda soylem ureticileri, kuramlarinin ise soylemler olduklari soylenebilir.Bunlarin yaninda, mimarlik kuraminda, bilimsel kuramdaki kesinlige de rastlanmamaktadir .