لخّصلي

اختتتتتت ل الاتتتتتت ل ال تتتتتتس ا تتتتتت تتتتتت ا تتتتتتسا تتتتتت ال م تتتتتت ر اختتتتتت ل ختتتتتت الا ال تتتتتت اح ار تتتتتت ل ومسمتتتتتتب ادا ااتتتتتت ثا التامس تتتتتت ر ال تتتتتتلا سلتتتتتتث ال م تتتتتت ر.
اختتتتت ل الثا اتتتتتتس يا تتتتتتث متتتتتتلا طتتتتتحح احصتتتتتت ئمب لادا لم تتتتت اتتتتتت ئتتتتتت تتتتتتت ال م تتتتتتت ر لصتتتتتتت ب تتتتتتت اح ار ستتتتتتت ث عتتتتتتتلا تممتتتتتتتب ال غ تتتتتتتح تممتتتتتتتب ادا
لم الم ر لاخمبالات الاحصئلا. لتتتتتتتت امتتتتتتتت الاحصتتتتتتتت ا Statistics اتتتتتتتت م تتتتتتت ل تتتتتتتت
ع ل حتتتتتتتت الاحصتتتتتتت ئ عتتتتتتت تتتتتتت الث ااتتتتتتت ر الستتتتتتتو مب نح تتتتتتت تس تتتتتتتب ن اح تتتتتتت تس تتتتتتت تتتتتتت التاتتتتتتت دلار ال تتتتتتتسا الحاتتتتتتتس ر ل تتتتتتتم ل ستتتتتتت ح ال م تتتتتتت ر
الت ام تتتتتب ت غ تتتتت احر الث ااتتتتت ر الستتتتتو مب تتتتت ال اتتتتتثاد الستتتتتو ال اتتتتتحا متتتتت الل لتتتتب الا صتتتت ديب الال ت امتتتتب تتتتثد اعتتتت احد الااتتتتح ا تتتتت غ ح تتتت تتتتح الاختتتتتدالستتتتتبناحتتتتتاحصتتتتتئمرلساتتتتترتتتتتحلتتتتتالتتتتتساتتتتتساادلتتتتتر
حتتتتتتتتت اح تتتتتتتتتب ا ح اتتتتتتتتتب تتتتتتتتت ل الح تتتتتتتتتم ر ن اح تتتتتتتتت ا صتتتتتتتتت ن تتتتتتتتت لااتتتتت ثلا الح تتتتتت لم تتتتتتسا التاتتتتتت دلار الاحصتتتتت ئم تتتتتتت ن اح تتتتتت ال حتتتتتتت
عتتتتتت الامتتتتتتس ال ستتتتتتمب الال ت امتتتتتتب تتتتتت اتتتتتت مب يستتتتتت ث عتتتتتت د ااتتتتتت ل لم ال م ر السخس ال اح فمت ي اا مب ل .
الح تتتتتتتتت س يا تتتتتتتتتح الاحصتتتتتتتتت ا ا صتتتتتتتتت اا اتتتتتتتتت لتتتتتتتتتجل ستتتتتتتتتت
الاحصتتتتتت ا الاا اتتتتتت Basic Statistics عتتتتتت حتتتتتت يا ح تتتتتت الستتتتتتمسا 4
ال ستتتتتت ااتتتتتتمس لم متتتتتتلا م تتتتتت يستتتتتت ث عتتتتتت حتتتتتت الت تتتتتتو ر ال تتتتتت ي
ال ستتتتتتتتتمب الستتتتتتتتتمسامب لتتتتتتتتتجل ستتتتتتتتتت الاحصتتتتتتتتت ا ال م تتتتتتتتت Applied Statistics
مفههم الاحراء
تتتتتتتت اا ا تتتتتتتت الاحصتتتتتتتت ا لم حتتتتتتتتت عتتتتتتتت الامتتتتتتتتس الال ت امتتتتتتتتب ال ستتتتتتتتمب
ال ح س تتتتتتتبت وتتتتتتت ك تتتتتتتث تتتتتتتلا تس تتتتتتتب تتتتتتت ال تتتتتتتحح الااتتتتتتت ل ب الا تتتتتتت ار ي تتتتت ال حتتتتتت ل لم تتتتت م تتتتت عتتتتت ل لتتتتتب ل ت تتتتت ستتتتت ح عامتتتتتلا اتتتتت الت تتتتت ا اد حتتتتتت ا يلتتتتتثد ستتتتت س ال متتتتتة ا الثاععمتتتتتب لت تس تتتتتب تتتتت الاعتتتتت احد ا لما تتتتتب الت تتتتت ع تتتتت ي تتتتتس تتتتتثاد ادا متتتتت ل تتتتتت م تتتتت ر ا ااتتتتت ر الاعتتتتتت احد نتتتتتت ا ل تتتتتت اتتتتتت ثا الا تتتتتت ار ا الااتتتتتت ل ب الاحصتتتتتت ئمب ل لثنتتتتتتث
س س الل لب الا ص ديب الال ت امب غ ح .
تس تتتتتتتب تتتتتتت ال حتتتتتتت ر الالتتتتتتت احاار ال تتتتتتتحح تتتتتتتة
تتت ح )2001( Duun انىىىً ا الاحصتتت ا حاتتتخ متتتلا
س تتتتتتتب لم تتتتتتت ستتتتتتت ح ال م تتتتتتت ر تتتتتتتج ال تتتتتتتحح
التستتتتتت ث ب ل لتتتتتت ال م تتتتتت ر س تتتتتت عتتتتتتلا تس تتتتتتب تتتتتت ال سا تتتتتتث الالتتتتتت احار
ي مة م الاحصا. تتتتت ح )2008( Kirk ا ل حصتتتتت ا ا اتتتتتب اتتتتت لا عتتتتتلا تتتتتسا الستتتتتم ح
ال تتتتتلا تتتتتح فمتتتتت تتتتتلا ال م تتتتت ر اتتتتت ئت ال م تتتتت ر تتتتت الت ساتتتتتو التتتتتتث ااتتتت ل ب لتتتتت ستتتت ح ال م تتتت ر لصتتتت ب تتتت اح ار لاح تتتتب متتتت ا كتتتت تتتتة الاا ل ب الاحص ئمب.
5
الاحصتتتتتتت ا تتتتتتت تتتثا ع تتت ال م تتت ر
ال تتتتتتتحح الت اتتتتتتت ب ل تتتتتتتت
تتتتتتتتتح )2009( Wilcox ا الاحصتتتتتتتتت ا متتتتتتتتت عتتتتتتتتت ااتتتتتتتتتت
التامس تتتتت ر تتتتتت ال م تتتتتت ر الت اتتتتتتب تتتتتت ال ك تتتتتتث متتتتتتلا حتتتتتت الت تتتتتتو ر الاتتتتتت ل اللقم تتتتلا تتتتح )2013(Aron, Coups, & Aron ا الاحصتتتت ا احتتتتث عتتتتتتح ض الح تتتتتتم ر ال تتتتتتلا تتتتتت تتتتتتم لم تتتتتت ستتتتتت ح ال م تتتتتت ر احع تتتتتت )2014( Howell تتتت تس تتتتب تتتت الالتتتتاحاار ال سا تتتتث التتتتلا ستتتت ث لا صتتتتت اح تتتتت ا تتتتتح تتتتت ال م تتتتت ر التتتتتلا ستتتتتب ا تتتتتب ستتتتتتل ل تتتتت اتتتتتت اا ل ر.
تتتح )1994(Hinkle, Wiersma, & Jurs ا الامتتتس
الال ت امتتتتتتتتتب الستتتتتتتتتتمسامب تتتتتتتتتت ا تتتتتتتتتتة ا سلتتتتتتتتتتث تتتتتتتتتتجا الس تتتتتتتتتت الا تتتتتتتتتتث الاحص ا.
ل اتتتتتت ل ب الاحصتتتتتت ئمب ن نتتتتتتتب اتتتتتت ئت اا اتتتتتتمب ( & Howitt( Cramer, 2011

1. تتتتتتتث تتتتتت ل حح ال تتتتتت ستتتتتت ث متتتتتتلا م تتتتتتم تتتتتتم ال م تتتتتت ر ال تتتتتت الت تاتتتتتتتب تتتتتتت صتتتتتتت د س تتتتتتتب اتتتتتتتساا ا تتتتتتتة تتتتتتت نمد ا ااتتتتتتت م ر ا
   م تتتتتت ر ا تتتتتتمسمب تتتتتتجا ن ل تتتتتتة تتتتتت تتتتتت تتتتتتح الا تتتتتتو الحاتتتتتتس ر ال م متتتتب ال تتتت م تتتت ال م تتتت ر تتتتت يستتتت ث متتتتلا مستتتت ح ع ت تتتت ا م تتتتم ال م تتتتتتتت ر الت اتتتتتتتتثد عتتتتتتتت ا تتتتتتتت احر احصتتتتتتتت ئمب ستتتتتتتتم ب تتتتتتتتجا ال تتتتتتتتحض تتتتتتتت الاحص ا يستلا الاحص ا السخ Descriptive statistics.


2. تتتتتث تتتت ل حح ال تتتت ستتتت ث متتتتلا ختتتت ب ال تتتت اح عتتتتلا ال لتتتتس ح تتتتت
   تتتتتث د ااتتتتتب تاتتتتت ر د ااتتتتت تتتتت
   مستتتتتح تتتتتسعح ال تتتتتث متتتتتلا ال تتتتت ح
   6
   تتتت الا تتتت ر نتتتت ستتتتالا التتتتلا اتتتتتم ال تتتت ئج تتتت الا تتتتب التتتت الت تاتتتت ر ال تتتتتتتتت اتتتتتتتتتل ة تتتتتتتتت تتتتتتتتتجا ال تتتتتتتتتحض تتتتتتتتت الاحصتتتتتتتتت ا يستتتتتتتتتتلا الاحصتتتتتتتتت ا الاا ثلانً Inferential statistics.


3. عتتتتتت اتتتتتت لتتتتتتسد اتتتتتت ئتتتتتت تتتتتت ال م تتتتتت ر عتتتتتت الاحصتتتتتت ا تتتتتتسعح تتتتتتث ااتتتت ل ب ت تتتتخ تتتت ل س عتتتت ستتتتمو م تتتت ر الت غ تتتت احر ا صتتتت لاتتتتثد ا تتتت
   تتتتتتتتتت الاسا تتتتتتتتتت لتتتتتتتتتتجل ع تتتتتتتتتتلا تتتتتتتتتتث ل ستتتتتتتتتتمو ال م تتتتتتتتتت ر Data .simplification
   ستتتتتتت ث ال تتتتتتت ح س الاحصتتتتتتت ا لم ل تتتتتتتة تتتتتتت ااتتتتتتت م ال ل متتتتتتتب ا تتتتتتتثاد
   دلتتتتتتتتب اتمتتتتتتتتب ا حقمتتتتتتتتب ل تتتتتتتتثام عح تتتتتتتت ا ال حتتتتتتتت ر ال تتتتتتتت ن س تتتتتتتت عتتتتتتتت
   د ااتتتت متتتتلا التتتت ستتتت ث الاحصتتتت ا ل تتتتس ستتتت ح الستتتتمس عتتتت ختتتتس كتمب ( تمب).
   فخعى الاحراء
   صت الاحصا حسب ال ثا الاحا الثااب اللا الاحرلللللاء الهصلللللفي: ستتتتت ث الاحصتتتتت ا السختتتتت تتتتتث يوتتتتتس ال تتتتتثا
   ختتتتتت تس تتتتتب تتتتت ال م تتتتت ر ع تتتتتو ستتتتت ث ل صتتتتت م م تتتتتم ال م تتتتت ر عتتتت ختتتتس ستتتتت ب ا تتتتثنح الت ساتتتتتو ا الا لتتتت احا التعمتتتتت ي لم م تتتت ر. عامتتتتتلا اتتتتتت الت تتتتتت التتتتتتتث عتتتتتت ال صتتتتتت ياتتتتتتث ا تتتتتت لصتتتتتت ملا لقمتتتتتت تتتتتت ار
   المغتتتتب الاحمتتتتب نتتتت ي تتتت صتتتتلل ا تتتت د لتتتت ر لم تتتت اتتتتث التتتت ي تتتتس اتتتتتتتتح ت تتتتتتتت التتتتتتتتث ل ر م متتتتتتتت تتتتتتتت تتتتتتتت الحاتتتتتتتتس ر تتتتتتتتثنح ساتتتتتتتتو
   ال لص لثنث س ب ال الحاس ع ال ص .
   7
   الاحصتتتتتتتتتاالسختتتتتتتتت تستتتتتتتتتب تتتتتتتتت الالتتتتتتتتتاحار تتتتتتتتتثاالتتتتتتتتتلا ختتتتتتتتتت م تتتتتتتتم ال م تتتتتتتت ر تتتتتتتتثا مستتتتتتتت ح ع ت تتتتتتتت السختتتتتتتتس لا تتتتتتتت ر ثئمتتتتتتتتب تتتتتتتتت تتتتتتتتتت ال اتتتتتتتتتتة عتتتتتتتتتلا علتتتتتتتتت ال م تتتتتتتتت ر تتتتتتتتت ااتتتتتتتتت ثا الااتتتتتتتتت ل ب الاحصتتتت ئمب الت ث تتتتب ستتتتتلا لم تتتت ال م تتتت ر الاا ك تتتت علا Exploratory )data analysis(EDA, تتت ا تتت الااتتت ل ب الاحصتتت ئمب ال تتت تتت لتتتة الاحصتتتتتتتتت ا السختتتتتتتتت تتتتتتتتت تتتتتتتتت نمد ال خ تتتتتتتتتب التحاختتتتتتتتتب تتتتتتتتت نمد ال تتتتتتتتت ة
   التا ن ح الحاس ر ال م مب غ ح . الاحرللللاء الاسللللتجلالي: اتتتتث ختتتتت ال م تتتت ر اختتتت ل متتتتلا تتتت تتتتت اا
   تتتتتس متتتتتلا ستتتتت س ختتتتت لا اتتتتت ل تتتتت اتتتتتث التتتتت لاحصتتتتت ا الااتتتتت ثلال تتتتتتتتتتتتتت كتتتتتتتتتتتتتتس تتتتتتتتتتتتتت تس تتتتتتتتتتتتتت تتتتتتتتتتتتتت الالتتتتتتتتتتتتتت احاار لاتتتتتتتتتتتتتتت اتمتتتتتتتتتتتتتتت ر Generalization تتتتتت الل لتتتتتتب عتتتتتتلا الت تتتتتتت تتتتتت طحتتتتتتة د ااتتتتتت الا تتتتتت ر
   ال تتتت نتتتت اتتتتل تتتت تتتتجا الت تتتتت عتتتتت عتتتت صتتتتتم ال تتتت لتتتت تتتتث ا تتتتت تتتتت التستتتتت ل تتتتتة ال حتتتتتب متتتتت الت تتتتتت اوتتتتت ل تتتتتح ا ختتتتتب
   اتممبال و الكمب السةن الب ر الت ت الاخم . ساتتتتتتتتتتتو غ تتتتتتتتتتتح تتتتتتتتتتت عتتتتتتتتتتتلا الت تتتتتتتتتتتت اوتتتتتتتتتتت ي تتتتتتتتتتت المتتتتتتتتتتت تتتتتتتتتتت لتام
   (Parameter)μ تتتتتتتد ا تتتتتتتح الت ساتتتتتتتو لم م تتتتتتت ر الت غ تتتتتتتح عتتتتتتت الا تتتتتتت
   ي متتتتة م تتتت احصتتتت ئمب) Statistic( X تتتت الاع تتتت تتتتثنح التامتتتت لمت تتتتت كوتتتتت . الاحصتتتتت ئمب تتتتتلا ت تتتتت ر يتوتتتتت ا كتتتتتس ا تتتتت اح ختتتتت د حقمقمتتتتت لمت تتتتتتت ااا ا تتتتتتة الا تتتتتتب ت متتتتتت ت تتتتتتم ل تتتتتتثا لمت تتتتتتت ا ت تتتتتت ر غ تتتتتتح حقمقمتتتتب ااا ا تتتتتة الا تتتتت غ تتتتتح ت متتتتت لمت تتتتت . ل تتتتت ل نتتتتت ااتتتتت اتتتتت ل الت تتتتت تتتت تتتت تتتت احعتتتت تتتت احصتتتت ئم ر الا تتتتب. ع لاحصتتتت ا الااتتتت ثلال
   8
   تتتتتتس تس تتتتتتب تتتتتت ال تتتتتتحح لاتتتتتتت ااتتتتتت ثلالار تتتتتت صتتتتتت ئ الت تتتتتتت تتتتتت احعبال صئ الت احلما ب.
   تتتتتتتتتت ال تتتتتتتتتت ال تتتتتتتتتتس ا الاحصتتتتتتتتتت ا السختتتتتتتتتت الاحصتتتتتتتتتت ا الااتتتتتتتتتت ثلال
   صتتتتتم تتتتتتناخ م تتتتت تتتتت ا تتتتتت التتتتتا عك تتتتتت وتتتتتت ل تتتتتتح تا تتتتتتتتتت ا الاحصتتتتتتتتتت ا السختتتتتتتتتت تتتتتتتتتت تتتتتتتتتتح ب ل حصتتتتتتتتتت ا الااتتتتتتتتتت ثلال .
   ع لاحصتتتتتت ا الااتتتتتت ثلال تتتتتت ختتتتتتسم اي تتتتتت لا ال م تتتتتت ر ال تتتتتت تتتتتتث متتتتتت ستتتت سي الا تتتتب تتتت ختتتتسمب لما تتتتب لكتتتت الاحصتتتت ا الااتتتت ثلال ت متتتت ام تتتتب ا تتتتتتت فمب التتتتتتت ل تتتتتتتب السختتتتتتتت تتتتتتت السختتتتتتتس التتتتتتت اتمتتتتتتتت ر تتتتتتت الا تتتتتتتب
   لمت تتتتتت دائتتتتتت الاحصتتتتت ا السختتتتت ن تتتتت غ تتتتتح احتتتتتث متتتتت حتتتتتث تتتتتت الاحصتتتتتتت ا الااتتتتتتت ثلال ن تتتتتتت د ااتتتتتتت غ تتتتتتتح احتتتتتتتث عتتتتتتت ك ح ممتتتتتتتب ع تتتتتتتب لا احراء استجلالي بجون احراء وصفي.
   فهائج الاحراء
   ل حصاعسائث ثنث - خت م م ال م ر علا خس ا احر اتمب. - تتتتتتتح ال م تتتتتتت ر عتتتتتتتلا ختتتتتتتس ا تتتتتتتو اتتتتتتتس ر م متتتتتتتب ح تتتتتتتلا يستتتتتتت
   تتتتتت تتتتت
   عت. - س ث ملا خ ب ال اح ار الت ام ب ل ي الال ت امب. - ستتتتتت ث تتتتتت ل ا تتتتتتت يلتتتتتتث عتتتتتتلا ستتتتتت ال تتتتتتسا ح تتتتتتت تتتتتتت
   غ احر علا ا ال صص ر الا س مب ال معمب.

• ستتتتت تتتتتث اا اتتتتتلا عتتتتتلا تتتتتسار ال ح تتتتتب الامتمتتتتتب ا تتتتتثاا تتتتت
  ال ح ا م الا ر لم ال م ر ح ال ئج.
  9


• ستتتت ث متتتتلا د ااتتتتب الت تاتتتت ر الك تتتتح تتتت تتتت ا تتتت ا الا تتتت ر تتتتت نتتتتتسعح الس تتتتتة ال تتتتتث ال كم تتتتتب تتتتتجا ي تتتتت المتتتتت لسام تتتتتب الا صتتتتت ديب ل حصا.


• ستتتت تتتتث عاتتتت عتتتتلا لم تتتت ال م تتتت ر Data analysis تتتت تتتت سع ح تس ب ا ح الا ار الاحص ئمب.
  هل الاحراء تكحب؟
  يتوتتتتتتتت لمحتتتتتتتتتا يصتتتتتتتت التتتتتتتت تتتتتتتتاحاراحصتتتتتتتتئمب طتتتتتتتتب تتتتتتتت تتتتتتتت ااتتتتت ثا الاحصتتتتت ا تتتتتجا تتتتتت لا ياتتتتتسد التتتتت الاحصتتتتت ا تتتتت ياتتتتتسد التتتتتلا اتتتتتسا ااتتتت ثا الاحصتتتت ا اتتتت يا تتتتتث ال حتتتتت متتتت ا تتتت احصتتتت ئ غ تتتتح اتتتتمم ا لتتتت ن ل تتتتة ستتتتمت ر ااتتتت ثا عكتتتت تتتت الاع تتتت تتتتث الا تتتتت د ممتتتت ا ا تتتتث ال حتتتت متتتلا اح تتت تتت ر ختتتغ ح ل تتت ل تتتت لا يصتتت التتت دلالتتت احصتتتتتتتت ئمب لكتتتتتتتت عتتتتتتتتلا اللقم تتتتتتتتب متتتتتتتت ستتتتتتتت سي الت تتتتتتتتت سلتتتتتتتتث ا عتتتتتتتت ر ا ا تتتت ال حتتتتت تتتت تتتت نمد د لتتتت التصتتتتثا م ل تتتت تتتتعم ب ا ا تتتت تتتت
  م تتتتتتت ر ن تتتتتتت تتتتتتت . اتتتتتتتت امتتتتتتت ا الاتتتتتتتت الاحصتتتتتتت ئ يا تتتتتتتتث متتتتتتت م تتت ر ا تتت تتتذ ن تتتسعح عتتت تتتج ال م تتت ر لسد تتت تا تتت ن تتت يوتتتس ح تتت ال ا تت تت م تت ر ن تت ا تت تت 0.70 دائتتت نتتادي التت تت ئج تتس
  التتتتتت لا القم اتتتتتت ر عتتتتتت تم تتتتتت ا تتتتتتة لا تتتتتت ا لتتتتتتمد لم تتتتتت ح اللقمقمتتتتتتب التاحد ما .
  ع لااتتتتتتتتت ل ب الاحصتتتتتتتتت ئمب اد ار كتتتتتتتتتس تتتتتتتتتث لم تتتتتتتتت ح التتتتتتتتتجن يلستتتتتتتتت س
  ااتتتتت ثا ع ل ثايتتتتتب لستتتتتا صتتتتتتم الث ااتتتتتب ال تتتتتث. عتتتتتلا لم تتتتت ال م تتتتت ر
  11
  الاحصتتتتت ا تتتتت ادا ستتتتت ث لمسختتتتتس التتتتت ااتتتتت ل ر تتتتتح ار اتتتتتممت تتتتتث الا وتتتتت . متتتتت التتتتت عتتتتت الاحصتتتتت ا لا كتتتتتج ا تتتتتت اتتتتتسا ااتتتتت ثا نتتتتتادي ال احار طب.